ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΗΡΙΑ

«Διαφορετικότητα και αναπηρία». Μια βιωματική προσέγγιση

«θα είσαι για μένα μοναδικός στο κόσμο. Θα είμαι για σένα μοναδική στο κόσμο». Σ?αυτή τη φράση του Ντε Σαιντ Εξυπερύ, στο «Μικρό Πρίγκηπα», συμπυκνώνεται το νόημα της δημιουργίας δεσμών. Αυτό που ανταλλάσσουν δύο άνθρωποι, είναι η αναγνώριση της μοναδικότητας του προσώπου και η βαθειά και ουσιαστική σύνδεση με ένα άλλο πρόσωπο. Στα σχολεία μας σήμερα, είναι κατακερματισμένη η συνεχής, σταθερή, συναισθηματική σύνδεση δασκάλων και παιδιών. Επίσης, δεν αναγνωρίζεται η μοναδικότητα της προσωπικότητας του κάθε παιδιού. Στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής πραγματικότητας στα σχολεία βρίσκονται οι εξετάσεις. Η μοναδική ρωγμή στο εξοντωτικό αυτό σύστημα επιτυγχάνεται μέσα από την πραγμάτωση του παιδαγωγικού ρόλου. Εφαρμόζοντας στην εκπαιδευτική διαδικασία βιωματικές δραστηριότητες κατορθώνουμε να συνδεθούμε πραγματικά με τους μαθητές μας και να ανταλλάξουμε γνώσεις και συναισθήματα μέσα σε ένα κλίμα αποδοχής, χαράς, συνεργασίας και αμοιβαίας κατανόησης.

Στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε την έννοια της διαφορετικότητας. Ο «διαφορετικός Άλλος», ο μετανάστης, ο πολιτικός πρόσφυγας, ο ανάπηρος και τα προβλήματά τους έγιναν αντικείμενο πολλών συζητήσεων, προβληματισμών και πιθανών λύσεων-προτάσεων μέσα από την ανάλυση και επεξεργασία των κειμένων: «Λεώνη» της Μαρίας Πυλιώτου, «Ο δρόμος για τον παράδεισο είναι μακρύς» της Μαρούλας Κλιάφα και «Όπως τα βλέπει κανείς?» της Ελένης Σαραντίτη.

Τι είναι, όμως, η «διαφορετικότητα»; Αυτή την αμφιλεγόμενη έννοια προσπαθήσαμε να χαρτογραφήσουμε με τους μαθητές της πρώτης γυμνασίου. Επεξεργαστήκαμε θέματα μετανάστευσης και ξενιτιάς, παιδικής εργασίας και δικαιωμάτων του παιδιού, βίας στο σχολείο, ενσυναίσθησης και φιλίας, αποδοχής του διαφορετικού, όπως θίγονται στα παραπάνω έργα άλλα και σε κάποια άλλα σημαντικά διηγήματα και αποσπάσματα μυθιστορημάτων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.

Η ζωή μας, από τη μικρή μας ηλικία, είναι δομημένη απάνω σε αντιθέσεις και εμείς έχουμε μάθει να ζούμε με αυτές και μέσα από αυτές. Αρσενικό-θηλυκό, νέο-παλιό, καλό-κακό, άσπρο-μαύρο, χριστιανός-μουσουλμάνος, πλούσιος- φτωχός. Πάνω σε ανάλογα ζεύγη αντιθέτων στηρίζουμε τη θεώρησή μας για τον κόσμο, κατανοούμε βαθιά εμάς και τους άλλους. Αναγνωρίζοντας τα δικά μας στερεότυπα μπορούμε να κατανοήσουμε τη διαφορετικότητα.

Η διαφορετικότητα μας αφορά όλους. Όταν αντιλαμβάνομαι ότι είμαι διαφορετικός και ξεχωριστός, η σκέψη μου ελευθερώνεται. Ο «Άλλος» είναι αυτός που μου επιτρέπει μια ασφαλή πορεία προς την αυτογνωσία. Όσο πιο οικείος και αποδεκτός μου γίνεται ο Άλλος, όταν βλέπω τον εαυτό μου στα λάθη και στις αδυναμίες του άλλου, τόσο πιο πολύ κατανοώ εμένα. Αυτό είναι το πέρασμα από το «Εγώ» στο «Εμείς».

Αυτό το πέρασμα, θα το αντιληφθείτε, μέσα από τα σχόλια και τους προβληματισμούς των μαθητών του της πρώτης τάξης Γυμνασίου. Τα κείμενα που ακολουθούν γράφτηκαν από τους μαθητές μας, μετά από την επίσκεψη στο σχολείο μας μιας ομάδας ατόμων με ειδικές ανάγκες από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση «Αντιγόνη». Η ομάδα αυτή προσπάθησε να προσεγγίσει την έννοια «Διαφορετικότητα και Αναπηρία» με ένα βιωματικό τρόπο. Ας ακούσουμε τις απόψεις των μαθητών μας και ας τολμήσουμε να εισάγουμε τις βιωματικές δραστηριότητες στη μαθησιακή διαδικασία για να δουλεύουμε με ζωντάνια, ευαισθησία και πολλή φαντασία!

Από τη Σοφία Μπαντηγιώργη, Α3

Εγώ πιστεύω ότι όλοι είναι διαφορετικοί και αυτό κάνει τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστό στην καρδιά. Οι άνθρωποι απομακρύνουν από κοντά τους κάποια άτομα, μόνο και μόνο, επειδή αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα υγείας. Έτσι, όμως, δείχνουν ότι δεν αγαπούν το διαφορετικό. Θα τους άρεσε άραγε να τους φέρεται κάποιος τόσο άκαρδα; Η απάντηση είναι όχι, αλλά αυτό δεν το σκέπτονται, όταν φέρονται ρατσιστικά.

Άννα Οικονομοπούλου, Α3

Κατά τη γνώμη μου, κάθε άνθρωπος που βιώνει κάποιο είδος αναπηρίας δε θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο από τους υπόλοιπους συνανθρώπους μας. Δε θα πρέπει ο «διαφορετικός» να βλέπει στα μάτια μας τον οίκτο, το μίσος και την υποκρισία. Δηλαδή, όταν είναι παρών να θέλουμε υποκριτικά να τον βοηθήσουμε και όταν χανόμαστε από το οπτικό του πεδίο να τον σχολιάζουμε αρνητικά! Θα πρέπει να δίνουμε ευκαιρίες σε όλους τους ανθρώπους και να μην έχουμε κανέναν στο περιθώριο. Να είμαστε υποστηρικτικοί και όχι υπερπροστατευτικοί καθιστώντας τον άλλον ανίκανο.

Από τη Μαρία Σιδηροπούλου, Α4

Στο σχολείο μας κάναμε ένα διαφορετικό μάθημα! Μας επισκέφθηκαν δύο άτομα με ειδικές ανάγκες μαζί με δύο ειδικές παιδαγωγούς. Παίξαμε ένα καταπληκτικό παιγνίδι νοηματικής και καταλάβαμε πόσο δύσκολο είναι να μην μπορείς να μιλάς και να ακούς. Επίσης, μπήκαμε στο ρόλο ενός τυφλού ατόμου. Πόσο δύσκολο είναι να εμπιστεύεσαι τους άλλους εάν δεν βλέπεις! Νομίζω ότι πρώτη φορά κατάλαβα πως μπορεί να νιώθει πραγματικά ένα άτομο με ειδικές ανάγκες. Θα ήταν πολύ ωραία να ερχόντουσαν ξανά στο σχολείο μας!

Από την Ειρήνη Μόσχου, Α3

Σήμερα πέρασα υπέροχα! Γνώρισα τέσσερις υπέροχους ανθρώπους. Την Ανδρομάγχη, τον Ματέ, τον Ευθύμη και την Άννα. Διασκεδάσαμε όλοι μαζί και μάθαμε πραγματικά τι είναι «αναπηρία». Εγώ προσωπικά συμπάθησα πολύ τον Ματέ, ο οποίος παρόλο που είναι κωφάλαλος προσπαθούσε πάρα πολύ να επικοινωνήσει μαζί μας κι αυτό με συγκίνησε πολύ. Στενοχωρήθηκα πολύ όταν τελείωσαν οι βιωματικές δραστηριότητες. Μακάρι να ξαναγίνουν στο σχολείο μας!

Από τη Σοφία Μπαντηγιώργη, Α3

Σήμερα ήταν μια ξεχωριστή μέρα για μένα. Νομίζω ότι ήταν το πιο σημαντικό μάθημα. Απόλαυσα πάρα πολύ τα παιγνίδια που παίξαμε και κατάλαβα ότι οι καινούργιοι φίλοι μας ήρθαν να μας μιλήσουν για την αναπηρία με πολλή αγάπη και πάθος. Αν όλοι οι άνθρωποι είμαστε ενωμένοι θα τα καταφέρνουμε για πάντα!

Από τον Παναγιώτη Μαυρόπουλο, Α3

Πέρασα τέλεια και καταπληκτικά. Είμαι ενθουσιασμένος με αυτά που άκουσα και είδα! Δουλέψαμε σε ομάδες, παίξαμε παντομίμα, ζωγραφίσαμε, γελάσαμε πολύ. Και μέσα μου κατάλαβα αυτό που πάντα ήξερα. Αν κάποιος σε κοροϊδεύει, νιώθεις χάλια και πεσμένος πάρα πολύ, αν, όμως, σε αποδέχεται και διασκεδάζει μαζί σου νιώθεις ευτυχισμένος! Να ξανάρθετε. Σας ευχαριστώ όλους πάρα πολύ.

Από τη Δήμητρα Παρασκευή Μαυρουδή, Α3

«Να μην γίνεις ποτέ σαν τους άλλους. Εσύ να αποφασίζεις για τον εαυτό σου. Η βία δεν είναι ποτέ λύση». Με χιούμορ, με παιγνίδια, με ζωγραφιές έμαθα πολλά σήμερα. Πέρασα τέλεια!

Από τον Παύλο Τρέσκα

Χάρηκα τόσο πολύ που κάναμε ένα διαφορετικό και ενδιαφέρον μάθημα. Κατάλαβα πόσες δυσκολίες αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά του ένα άτομο με ειδικές ανάγκες. Κατάλαβα, όμως, πόσο έξυπνα και χαρισματικά είναι τα άτομα αυτά και πόσο άδικοι γινόμαστε όταν τους φερόμαστε ρατσιστικά. Μακάρι να ξανάρθουν στο σχολείο μας!

Φωτογραφία από την εκδήλωση, που έγινε στο σχολείο μας

Από την Άννα Οικονομοπούλου, Α3

Ποιά ευκαιρία μπορεί να έχει ένα άτομο όταν ανατρέπεται η ζωή του και ζει ως διαφορετικός; Του δίνεται η ευκαιρία να δει με άλλο τρόπο τη ζωή. Να δίνει σημασία ακόμη και στα πιο απλά πράγματα, να βρίσκει τη χαρά σ? αυτά, να αλλάζει τις απόψεις του για κάποιες αξίες της ζωής. Τώρα μπορεί να καταλάβει πως είναι να είσαι διαφορετικός. Να δίνει αγώνες για τα δικαιώματα στη διαφορετικότητα. Μπορεί να αναπτύξει ικανότητες που πριν δεν τις χρησιμοποιούσε .

Στην υπηρεσία του μπαμπά μου δουλεύει ένα άτομο, το οποίο δε βλέπει. Ο συνάδελφος του μπαμπά μου έχασε την όρασή του σε ηλικία 19 ετών, μετά από ένα ατύχημα. Όμως, το ότι δε βλέπει δεν στάθηκε εμπόδιο για να γίνει ένας πετυχημένος άνθρωπος. Αποφοίτησε από το ειδικό σχολείο των τυφλών, σπούδασε και κατόπιν διορίστηκε στο δημόσιο τομέα. Παράλληλα ασχολήθηκε με τον αθλητισμό. Συμμετείχε στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Σύδνεϋ κατακτώντας πολλά μετάλλια. Έχει πάρει μέρος σε πολλά Πανευρωπαϊκά και Παγκόσμια Πρωταθλήματα. Τώρα ετοιμάζεται για την Παραολυμπιάδα της Βραζιλίας. Είναι ένας νέος άνθρωπος που έχει φτιάξει μια ευτυχισμένη οικογένεια και έχει ένα γιο 8 ετών. Καθημερινά αγωνίζεται, δεν τα παρατάει και δεν σκέφτεται την αναπηρία του. Είναι ένας πολύ μορφωμένος άνθρωπος και με μεγάλη ψυχική δύναμη. Διαβάστε τη δικιά του αφήγηση, έτσι όπως την κατέγραψα με μεγάλη συγκίνηση.

« Στα 19 μου μου χρόνια με χτύπησαν στη μπάλα και σε 4 περίπου χρόνια η όρασή μου χάθηκε ολικά. Μέχρι τότε ήμουν αθλητής του ποδοσφαίρου με επιτυχίες. Είχα το σχολείο ως απασχόληση και χόμπι την ποδηλασία το βόλεϋ το θέατρο και τη μουσική.

Από το ατύχημα και μετά άλλαξαν πολλά πράγματα δύσκολα και έντονα… Οι περισσότεροι τώρα με έβλεπαν ως τυφλό και ανάπηρο υποτιμητικά. Ό,τι και να έκανα ήταν για αυτούς «τιποτένιο». Όλα τώρα ήταν σκοτεινά. Τα πρώτα χρόνια η στεναχώρια ήταν τεράστια. Απορούσα και έλεγα σ?εμένα τι έκανα και σε τι φταίω. Πέρασε έτσι μικρό χρονικό διάστημα και η λύπη με σκότωνε..

Δεν άργησα να αντιδράσω. Έπρεπε να κάνω κάτι και έκανα. Μπήκα στο ΑΠΘ και σπούδασα ψυχολογία. Παράλληλα τελείωσα τις μουσικές μου γνώσεις σε κιθάρα, πιάνο, αρμόνιο, βυζαντινή μουσική. Έπεσα με όρεξη και στην πολεμική τέχνη του τζούντο που είχα αφήσει και έφθασα σε καλές στιγμές. Δυστυχώς οι δυσκολίες παρέμειναν, αλλά δυνάμωσα και εγώ πολύ. Ευτυχώς, από τη στιγμή που με χτύπησαν, συνάντησα στη ζωή μου ανθρώπους που με πήραν από το χέρι και με έφεραν μέχρι και σήμερα ζωντανό πολεμιστή… Πολλοί άνθρωποι δεν γνώριζαν τι σημαίνει αναπηρία και δεν θέλησαν ποτέ να μάθουν και να καταλάβουν. Τους αντιμετώπισα και αποφάσισα να προχωρήσω μπροστά. Κάποιοι ακόμα χαλαρώνουν στην παραλία, στο γήπεδο, στην αγορά. Εγώ έψαχνα την «κορυφή» στη γνώση, στον αθλητισμό, στη διασκέδαση.

Αν θα ήθελαν τη σκέψη μου, έχω να πω ότι η κοινωνία μας είναι γεμάτη αναπηρίες. Αντί να πιαστούμε χέρι-χέρι και να δημιουργήσουμε όλοι μαζί, να συνεργαστούμε πραγματικά, περιθωριοποιούμε αυτόν που τον βλέπουμε ανάπηρο ή φτωχό, στιγματίζουμε το σώμα και τη σκέψη του. Έτσι, φτιάχνουμε ανάπηρους πολιτισμούς. Και μια τελευταία σκέψη μου. Αν σε κάποιον άνθρωπο τύχει στη ζωή του να του συμβεί μια μορφή αναπηρίας, τότε να τη θεωρήσει ως ευκαιρία να αναθεωρήσει τη φιλοσοφία του απέναντι στη ζωή του. Όπως ο ήλιος δεν έχει μάτια, όμως, χάρη σ?αυτόν βλέπουμε, έτσι κι εμείς που ζούμε με την αναπηρία κατορθώνουμε να «δούμε» με την καρδιά μας και την ψυχή μας».

Από την Άννα Οικονομοπούλου, Α3

Νομίζω στο νηπιαγωγείο, στην τάξη μας , είχαμε ένα παιδί το οποίο ήταν πολύ κλειστό άτομο. Δεν είχε φίλους και τα υπόλοιπα παιδιά τον πείραζαν. Κανείς δεν ήθελε να παίξει μαζί του και να τον έχει στην ίδια ομάδα εργασίας στην τάξη.

Ο συμμαθητής μου ο Ραμόν ήταν διαφορετικός από εμάς. Αυτός διέφερε στο χρώμα του δέρματος το οποίο ήταν μαύρο. Ενώ ήταν φιλικός απέναντί μας, όλοι τον απέφευγαν θεωρώντας τον ότι είναι ένας παράξενος.

Μια μέρα που έλειπε ο Ραμόν διότι ήταν άρρωστος, η δασκάλα μας , μας μίλησε για τη συμπεριφορά μας προς τον Ραμόν. Μας είπε να μπούμε στη θέση του και να καταλάβουμε πως νιώθει. Σίγουρα θα είχε στεναχώρια. Δε θα μας άρεσε αν ήμασταν έστω και λίγο διαφορετικοί από τα υπόλοιπα παιδιά. Τέλος μας είπε ότι είμαστε διαφορετικοί αλλά ίσοι. Δε θα είχε νόημα αν όλοι ήμασταν ίδιοι .

Υποσχεθήκαμε στον εαυτό μας και στη δασκάλα μας ότι αυτό δεν θα ξαναγίνει.

Την επόμενη μέρα, όλοι ζητήσαμε συγγνώμη από το συμμαθητή μας, ντροπιασμένοι γι? αυτά που του είχαμε κάνει. Αυτός μας συγχώρεσε και από εκείνη τη μέρα γίναμε όλοι φίλοι.